ตามปกติแล้ว แปรงสีฟันที่ใช้ไปมากกว่า 3-4 เดือน ถึงแม้จะยังไม่บานมาก แต่ระดับความยืดหยุ่น ความแข็งจะเปลี่ยนไป ซึ่งขึ้นกับลักษณะการแปรง และรูปแบบของแปรงสีฟันนั้นๆ มีรายงานวิจัยที่ศึกษาพบว่า ระดับความสึก บาน ของแปรงสีฟัน จะส่งผลต่อการทำความสะอาด หรือ การขจัดคราบพลัคหรือแผ่นคราบจุลินทรีย์นั่นเอง
ลองดูว่าแปรงสีฟันที่บ้าน บานถึงระดับไหนแล้ว
ระดับการบานของขนแปรง
ระดับที่ 0 คือไม่บานเลย : ไม่มีการมองเห็นว่าบาน ขนแปรงทั้งแถวในและแถวนอกยังตรงไม่บาน
ระดับที่ 1 คือ บานเล็กน้อย : ขนแปรงแถวด้านนอกเริ่มบาน แต่ขนแปรงด้านในยังคงตรงไม่บานอยู่
ระดับที่ 2 คือ บานปานกลาง : ขนแปรงด้านนอกบานมากจนเลยจากหัวแปรง และขนแปรงแถวด้านในเริ่มบานแล้ว
ระดับที่ 3 คือ บานมาก : ขนแปรงด้านในและด้านนอกบาน
ระดับที่ 4 คือ บานสุดๆ : ขนแปรงด้านในและด้านนอกบานมาก ไม่เหลือรูปเดิมแล้ว
จากงานวิจัยพบว่า ระดับความบานของขนแปรงมีผลต่อการทำความสะอาดขจัดพลัคหรือแผ่นคราบจุลินทรีย์ที่เกาะบนผิวฟัน พบว่า แปรงสีฟันที่มีการบานระดับ 2 คือขนแปรงที่อยู่ด้านนอกเริ่มบานเลยหัวแปรง ความสามารถในการกำจัดคราบพลัคหรือแผ่นคราบจุลินทรีย์ลดลง*
*Van Leeuwen MPC, Van der Weijden FA, Slot DE, Rosema MAM. Toothbrush wear in relation to toothbrushing effectiveness. Int J Dent Hygiene. 2019;17:77–84
ตกลงเราต้องเปลี่ยนแปรงสีฟันตอนไหน
ยังยืนยันคำเดิมว่า ควรเปลี่ยนแปลงสีฟันเมื่อใช้ไปนานกว่า 3 เดือนแล้ว หรือสังเกตการบานของขนแปรง ถ้าบานมากๆ คือขนแปรงด้านนอกบานเลยหัวแปรงแล้ว ก็ควรเปลี่ยนครับ เพราะประสิทธิภาพของการกำจังคราบจุลินทรีย์จะลดลง เนื่องจากความยืนหยุ่นน้อยลง ปลายขนแปรงสึก เป็นต้น
เลือกแบบไหนแปรงจะบานเร็วกว่ากัน
มีการศึกษาถึงความสึกของขนแปรงในแบบต่างๆ ที่ยืนยันว่ารูปแบบของปลายขนแปรง ทั้งแบบ แหลม แบน และกลม พบว่า แบบแบนปลายตัดจะอยู่คงรูปได้ดีกว่า และขนแปรงปลายมนที่ทำจากไนลอนจะบานได้เร็วกว่าปกติ ซึ่งปกติแล้วผมจะแนะนำให้คนไข้เลือกใช้แปรงสีฟันขนแปรงปลายมน เพราะป้องกันการบาดเจ็บของเหงือกได้ดี
สุดท้ายแล้วการเลือกแปรงสีฟัน แล้วแต่แบบที่เราชอบจะดีที่สุดครับ เลือกที่ขนแปรงไม่แข็งจนเกินไป เพราะการบานของขนแปรงยังมีปัจจัยอื่นๆร่วมด้วย ทั้งแรงที่เราแปรง ทั้งยาสีฟันที่เราใช้ ถ้าใช้ยาสีฟันที่หยาบ ขนาดผงขัด รูปร่างผงขัด ก็ส่งผลต่อการสึกและบานแปรงของแปรงสีฟันด้วยเช่นกัน
